مطالعه قارچ ها و گلسنگ های سطوح آجری قلعه رودخان

فرسودگی زیستی، آسیب برگشت ناپذیری است که توسط استقرار عوامل زیستی گوناگونی مانند گیاهان، جانوران، قارچ ها، باکتری ها و گلسنگ ها روی سطوح مواد رخ می دهد. از بین تمام میکروارگانیسم ها، قارچ ها و گلسنگ ها نقش بسیار مهمی در فرسودگی زیستی ایفا می کنند. قلعه رودخان یکی از بناهای تاریخی واقع در استان گیلان متعلق به دور? ساسانیان است و تقریباً قسمت اعظم بنا از آجر ساخته شده است. طی گذر زمان آجرهای قلعه متأثر از عوامل فیزیکی- شیمیایی و زیستی بوده است. همچنین بنای مذکور به دلیل واقع بودن در منطقه ای مرطوب و داشتن سطحی متخلل، بستر مناسبی برای استقرار و رشد میکروارگانیسم ها به وجود آورده است. در این تحقیق به مطالعه قارچ ها و گلسنگ ها به عنوان یکی از عوامل فرسودگی زیستی بستر های آجری قلعه رودخان پرداخته شد. شناسایی قارچ ها و گلسنگ ها از طریق روش های کلاسیک انجام شد. برخی از گلسنگ ها به روش مولکولی شناسایی شدند که شامل مراحل استخراج dna، واکنش زنجیره ای پلیمراز pcr و تعیین توالی محصولات (pcr) بود. طی این بررسی مشخص شد که قارچ های شایع ساکن سطوح آجری محل مورد تحقیق alternaria sp., fusarium sp., penicillium sp. و . ulocladium spمی باشند. شایع ترین گلسنگ های ساکن در محل verrucaria sp. و caloplaca sp. بودند. مطالعات استرئومیکروسکوپی، میکروسکوپ الکترونی نگاره، انکسار پرتو x و آنالبز تفرق انرژی پرتوx نیز فرسودگی زیستی آجرهای مورد مطالعه را تأیید نمود. با تهیه مقطع نازک از قطعات آجر و رنگ آمیزی pas میزان نفوذ عوامل زیستی به درون بستر حدود 3 میلی متر تعیین شد. در این بررسی اثر بنزالکونیوم کلراید به عنوان بیوسایدی که در پاک کردن آثار باستانی از آن استفاده می گردد در مدل آزمایشگاهی تست گردید. به منظور کاهش سمیت بیوساید مورد استفاده و افزایش کارآمدی آن، اثر بیوساید bacدر ترکیب با edta بر جدایه های قارچی سطوح آجری قلعه بررسی شد. نتایج نشان می دهد که رشد تمامی جدایه ها در غلظت mg/ml 5 bac به همراه حجم مساوی از edta متوقف گردید. سپس جدایه های قارچی روی قطعات آجر کشت داده شد و بعد از گذشت یک ماه، وضعیت آجرها به لحاظ رشد قارچی بررسی شد. مشاهدات نشان داد که جدایه های قارچی به خوبی توانایی استقرار بر سطوح آجری را داشتند. در نهایت تیمار bac همراه با edta توانست رشد جدایه های قارچی را روی سطوح آجر در مدل آزمایشگاهی کنترل نماید. بررسی های بیشتری لازم است تا کارآمدی این تیمار در شرایط محیطی و اقلیمی مشابه موقعیت قلعه تأیید گردد.